ارزیابی توده های اسپرس ایرانی در شرایط بود و نبود تنش خشکی

تنش خشکی مهم ترین عامل محدودکنندۀ تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک است. به منظور بررسی تحمل به خشکی توده­های مختلف اسپرس از نظر صفات ریخت شناختی (مرفولوژیک) و زراعی در سال 1388 شمار 21 تودۀ محلی و رقم اسپرس طی چهار چین در قالب طرح کرت­های خردشده در زمان و در دو محیط رطوبتی بود و نبود تنش خشکی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی عملکرد و اجزای عملکرد علوفه را به طور معنی داری کاهش و درصد مادۀ خشک و نسبت برگ به ساقه را به طور معنی داری افزایش داد. تأثیر این تیمار در چین های مختلف متفاوت بود. تنش خشکی میزان تنوع ژنتیکی را برای بیشتر صفات کاهش داد با وجود این عملکرد علوفۀ خشک در هر دو شرایط رطوبتی بیشترین تنوع را به خود اختصاص داد. در بین صفات مورد بررسی، ارتفاع بوته و طول خوشه به ترتیب با 85 و 82 درصد بیشترین میزان وراثت­پذیری عمومی را دارا بودند و امکان بهبود آنها توسط گزینش مستقیم بیشتر است. بین ارقام اسپرس تفاوت زیادی از نظر میزان تحمل به تنش خشکی مشاهده شد. براساس نتایج مقایسۀ میانگین در شرایط نبود تنش ارقام کبوترآباد، فریدون­شهر و خوانسار2 و در شرایط تنش خشکی ارقام کبوترآباد، فریدون شهر2 و جنت­آباد دارای بیشترین عملکرد علوفۀ خشک بودند. ارقام اراک و سمیرم در شرایط نبود تنش و ارقام اراک، خوانسار، سمیرم و فریدون­شهر در شرایط تنش بیشترین نسبت برگ به ساقه را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیۀ خوشه­ای در هر دو محیط رطوبتی توانست ژن نمون (ژنوتیپ)­های با فاصلۀ ژنتیکی بیشتر را شناسایی کند. نمونه­های دارای فاصلۀ ژنتیکی بیشتر می­توانند پس از بررسی های بیشتر به عنوان نامزدهای مناسب برای پیشبرد برنامه­های اصلاحی در جهت توسعۀ ارقام جدید استفاده شوند.